Η Νίκη του Παιωνίου
Έργο του φημισμένου γλύπτη Παιώνιου από τη Mένδη της Xαλκιδικής, το άγαλμα αυτό, κατασκευασμένο από παριανό μάρμαρο, αποτελεί την προσωποποίηση της Nίκης που κατεβαίνει πετώντας από τον ουρανό για να αναγγείλει θριαμβευτικά μια πολεμική νίκη.
Αποκαλύφθηκε το 1875, πρώτο έτος των γερμανικών ανασκαφών στην Ολυμπία, πεσμένο εμπρός από το βάθρο του.
Η θεά απεικονίζεται ως μια αιθέρια γυναικεία μορφή, με ανοιχτά φτερά να έχει μόλις φτάσει στη γη πετώντας από τον Όλυμπο. Ακροπατά με το δεξί της πόδι πάνω σε έναν αετό, του οποίου διακρίνεται καθαρά το κεφάλι, ενώ τα φτερά του έχουν χαθεί.
Το έργο αφιερώθηκε στον Δία και τοποθετήθηκε σε καίριο σημείο στην Ιερή Άλτη σε απόσταση μόλις 30μ. από τη ΝΑ γωνία του ναού του ως υπόμνηση της πολεμικής πλευράς της λατρείας του.
Το βάθρο του αγάλματος είχε συνολικό ύψος μέχρι το επίκρανο 8.81μ, αποτελούμενο από δώδεκα δόμους τριγωνικής διατομής. Εφόσον συνυπολογιστεί το ολικό ύψος του αγάλματος που έφθανε τα 3μ. μέχρι το ύψος των φτερών, το έργο (άγαλμα και βάση) είχε ύψος σχεδόν 10,92μ.
Οι επιγραφές που διασώθηκαν στον τρίτο από κάτω τριγωνικό λίθο συνιστούν πολύτιμες μαρτυρίες για τον λόγο της ανάθεσης του έργου, και για τον δημιουργό του.
- ΜΕΣΣΑΝΙΟΙ ΚΑΙ ΝΑΥΠΑΚΤΙΟΙ ΑΝΕΘΕΝ ΔΙΙ ΟΛΥΜΠΙΩΙ ΔΕΚΑΤΑΝ ΑΠΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΙΩΝ – Οι Μεσσήνιοι και οι Ναυπάκτιοι ανέθεσαν, ως δεκάτη από τα λάφυρα πολέμου, στον Ολύμπιο Δία. Σύμφωνα με την επιγραφή η Nίκη υπήρξε ανάθημα στον Δία της Oλυμπίας, εκ μέρους των Mεσσηνίων και Nαυπακτίων από τα λάφυρα ενός νικηφόρου πολέμου πιθανότατα έπειτα από την επικράτησή τους απέναντι στο κραταιό στρατό των Λακεδαιμονίων σε μάχη κατά το δέκατο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 421 π.X.
- Αμέσως από κάτω ακολουθεί επιγραφή με μικρότερα γράμματα που ενημερώνει ότι το άγαλμα φιλοτέχνησε ο γλύπτης Παιώνιος από τη Μένδη της Χαλκιδικής, ο οποίος ήταν και ο δημιουργός και των ακρωτηρίων του Ναού του Διός, αφού είχε αναδειχθεί νικητής σε διαγωνισμό. Η επιγραφή αναφέρει συγκεκριμένα: ΠΑΙΩΝΙΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ ΜΕΝΔΑΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΚΡΩΤΗΡΙΑ ΠΟΙΩΝ ΕΠΙ ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΕΝΙΚΑ.
Ο Παιώνιος με αξιοθαύμαστο τρόπο κατόρθωσε με δεξιοτεχνία να δημιουργήσει μια ιπτάμενη θεϊκή μορφή την οποία απεικονίζει να προσγειώνεται με έντονη κλίση του κορμού προς τα εμπρός εξισορροπώντας την στο πίσω μέρος του αγάλματος με πτυχώσεις του χιτώνα και του διογκωμένου από την αντίσταση του ανέμου ιματίου της, κάτι που καλείται ο σημερινός θεατής να φανταστεί λόγω των απωλειών που το έργο έχει υποστεί .
Από τη μορφή, εκτός του ανεμίζοντος ιματίου λείπουν επίσης τα φτερά, ο λαιμός οι πήχεις και των δυο χεριών καθώς και το κλαδί φοίνικα ή δάφνης ή ακόμη και ταινία που κρατούσε, όπως μαρτυρούν παραστάσεις σε νομίσματα της εποχής.
Η Νίκη ήταν επιζωγραφισμένη με ερυθρό χρώμα στον χιτώνα, χρυσή ζώνη στη μέση, ενώ την κεφαλή της κοσμούσε επίσης χρυσή ταινία.
Έστω και με τις σοβαρές απώλειες και φθορές που έχει υποστεί, το άγαλμα εντυπωσιάζει και σήμερα, συνιστώντας ένα από τα αριστουργήματα της αρχαίας γλυπτικής αντιπροσωπευτικό δείγμα του λεγόμενου «πλούσιου ρυθμού» της τέχνης (430/420-400/390 π.Χ.), περίοδο κατά την οποία παρατηρείται στις μορφές μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, χάρη και λυρισμός.N
